Sperm ve yumurtasız insan embriyosu modeli geliştirildi

İsrail’deki Wiezmann Bilim Enstitüsü’nden bilim insanları sperm, yumurta ya da rahim olmaksızın insan embriyosuna benzer modeller geliştirdi.

Laboratuvar ortamında kök hücrelerden elde edilen ve “embriyo modeli” adı verilen model, 14 günlük gerçek bir embriyo örneğine benziyor. Hatta embriyo, gebelik testinde pozitif sonuç çıkmasını sağlayacak hormonları bile salgılıyor.

Nature dergisinde yayınlanan çalışmada, geliştirilen sentetik embriyo modellerinin plasenta, yumurta kesesi, koryonik kese ve diğer dış dokular da dahil olmak üzere bu aşamanın karakteristik tüm yapılarına ve bölmelerine sahip olduğu bildirildi. 

Enstitütüden yapılan açıklamada Prof. Jacob Hanna’nın öncülüğündeki araştırmacıların elde ettiği insan embriyosu modellerinin, embriyonun gizemli başlangıçlarına yeni bir ışık tutmak için benzeri görülmemiş bir fırsat sağlayabileceğinin altı çizildi.

“İlk ay hâlâ kara kutu”

Spermin yumurtayı dölledikten sonraki birkaç hafta içinde hücreler,  bebek formu alan bir varlığa dönüşümün ilk aşamalarınıı oluşturuyor.

Araştırmayla ilgili bilgi veren Dr Hanna, “Dram ilk ayda yaşanıyor, hamileliğin geri kalan sekiz ayı çoğunlukla büyüme ile geçiyor. Ancak o ilk ay hâlâ büyük ölçüde bir kara kutu.” dedi.

Kök hücreden türetilmiş insan embriyosu modelinin, bu kutuya bakmanın etik ve erişilebilir bir yolunu sunduğunu vurgulayan Dr Hanna “Gerçek bir insan embriyosunun gelişimini, özellikle de son derece ince mimarisinin ortaya çıkışını yakından taklit ediyor.” diye bilgi verdi.

Kök hücreden tam embriyo modeline

Ekip araştırmayı daha önce başardıkları fare embriyo modellerine dayanarak geliştirilen sentetik kök hücre deneyleri üzerine kurdu. 

Araştırmacılar döllenmiş yumurta ya da rahim olmaksızın, başlangıç malzemesi olarak kullandıkları naif kök hücreleri vücuttaki herhangi bir doku türüne dönüşme potansiyeli kazanacak şekilde yeniden programladı.

Bu evre, doğal insan embriyosunun yedinci gününe, yani rahme yerleştiği zamana denk geliyor. 

Bu noktadan sonra araştırmacılar hücreleri, insan embriyosunun ilk aşamalarında bulunan üç gruba böldü, embriyoya dönüşecek hücreleri kendi haline bıraktı.

Yalnızca kimyasallar kullanarak, genetiğiyle oynamadan geliştirilen hücreler plasentayı, yumurta kesesisi ve koriyonik keseyi yaratan yapıyı oluşturdu.

Dr Hanna, embriyonun oluşum sürecini ise “Bir embriyo tanımı gereği kendi kendini yönlendirir; ona ne yapacağını söylememize gerek yok – sadece içsel olarak kodlanmış potansiyelini açığa çıkarmalıyız.” sözleriyle anlattı.

Bu şekilde geliştirilen SEM yani kök hücre temelli embriyo benzeri yapılar sekiz gün boyunca rahim dışında normal bir şekilde gelişiyor.  İnsan embriyonik gelişiminde 14’üncü gününe eşdeğer bir gelişim aşamasına ulaştığında ise bir sonraki aşamaya geçerek vücut organlarının öncülleri gelişmeye başlıyor.

Sentetik embriyo çalışmaları neden önemli?

Hem etik hem de teknik nedenlerle incelenmesi çok zor olduğu için erken embriyo hakkında çok az şey biliniyor.

Varlığının yedinci gününde rahme yerleşen hücre yığını, üç ila dört hafta içinde, tüm vücut organlarını içeren iyi yapılandırılmış bir embriyo haline geliyor. ilk aşamalar, embriyonun gelişimi için büyük önem taşıyor.

Bu dönem, düşük ve doğum kusurlarına sebep olan ancak fazla anlaşılmayan kritik bir zaman dilimi olduğu sanılıyor.

Bu aşamaları etik, yasal ve teknik olarak anlamaya imkan sunabilecek bu yöntemin doğum kusurları ve kısırlığın nedenlerini ortaya çıkarmaya yardımcı olabileceği ve ayrıca nakil doku ve organlarının yetiştirilmesi için yeni teknolojilere yol açabileceği belirtiliyor.