Aysel ALP/ANKARA
Oluşturulma tarihi: 29 Ekim 2025 07:05
Erken uyarı sistemlerine, depremde panik yarattığı ve insanların binalardan atlamasına neden olduğu için karşı çıkanlar ise deprem profesörü Şerif Aydın'dan geldi.
Başta ABD, Japonya ve Güney Kore olmak üzere birçok ülkenin bu sistemleri kullandığını ve binlerce araştırmacının bunlar üzerinde çalıştığını anlattı.
İSTANBUL DEPREMİNDE NASIL ÇALIŞIR?
Aydın, erken uyarı sistemlerinin özelliklerini şöyle sıraladı:
“Geleneksel erken uyarı sistemi, S dalgasının gelmesi için 5 saniyeye ihtiyaç duyuyor ve deprem merkez üssüne 40 kilometreden daha yakın yerlerde çalışmıyor. Ancak 40 kilometre uzakta elektrik ve doğal gazı keserek yangınları önlemek, metro ve hızlı trenleri durdurarak can kaybını ve yaralanmaları azaltacak şeyler. Hem Türkiye'de hem de dünyada yeni sistemler 1 saniye sonra sinyal verebiliyor. Yani 8 kilometre mesafeye kadar çalışıyor.”
Fay üzerindeyseniz erken uyarı çalışmıyor ama faydan uzaktaysanız İstanbul gibi merkezlere 12-22 kilometre uzaklıkta olması beklenen bir depremde erken uyarı sistemi çalışıyor. Elektrik ve gaz kesilir, ilave yangın ölümleri ve yaralanmalar azalır. Örneğin dokuma fabrikalarında iğnelerin durdurulması ile makine arızaları önlenmekte ve ekonomik kayıplar azaltılmaktadır.
İnsanlara “koru” mesajının yanı sıra “çök-ört-bakım yap” mesajını da gönderebilirsiniz. Japonya'nın, Meksika'nın, San Francisco'nun, Kaliforniya'nın her yerinde. 2011 yılında Japonya'da meydana gelen 9 büyüklüğündeki deprem sırasında oradaydım ve deprem ve tsunamiye karşı erken uyarı sistemleri devreye girmişti. Hızlı trenlerden sadece biri raydan çıktı.
İstanbul gibi yakın veya uzak bir deprem durumunda yeni sistemlerin kullanılması mümkün. Deprem Erken Uyarı Sistemi EDIS, kendi sismik istasyonlarını kurarak, Marmara Denizi kıyılarına ve kıyılarına sensörler yerleştirdi. Marmara’da çalışıyor, ticaret sistemi. Kocaeli Üniversitesi olarak yazılımı AFAD projesi kapsamında California ve San Francisco'da test ediyoruz.
Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şerif Aydın
SEKTÖRÜN DE KENDİNİ KURMASI GEREKİYOR
Büyük şirketlerin ve OSB'lerin bu tür erken uyarı sistemleriyle donatılıp kendi afet planlarını devreye sokmaları gerektiğini düşünüyorum. Hava risklerini de içeren afet ve acil durum planları geliştirilerek can ve mal kayıplarının azaltılması mümkün olabilir.
Ayrıca yanlış erken uyarı sinyalleri olasılığı da vardır. Teknik personel ile sanal deprem oluşturulup test edilmesi ve daha sonra sahaya teslim edilmesi gerekiyor. Aksi takdirde insanların gereksiz yere paniğe kapılmasına sebep olabilirsiniz.”